Czytaj etykiety: Czy dwutlenek tytanu jest niebezpieczny? – nowa opinia EFSA

Dwutlenek tytanu – co to jest za substancja?

Dwutlenek tytanu jest to barwnik o symbolu E171, nazwany również bielą tytanową, ponieważ ma właściwości rozjaśniające i wybielające. Od lat jest stosowany jako dodatek do żywności, mający nadać jej atrakcyjną, białą barwę. Związek ten jest również powszechnie używany w produkcji kosmetyków, leków, farb i produktów higieny osobistej. Największą zawartością wśród produktów spożywczych charakteryzują się słodycze, szczególnie te zabarwione na biało np. gumy do żucia, wyroby z białą polewą. Dwutlenek tytanu również jest dodawany do zup, bulionów, sosów, sałatek i pikantnych past do kanapek. W kosmetykach dwutlenek tytanu możemy znaleźć w podkładach, cieniach do powiek, kremach w tym w kremach z filtrem (związek ten chroni przed promieniowaniem UVA i UVB). Często dwutlenek tytanu stosowany jest w postaci nanocząsteczek, których rozmiar wynosi poniżej 100 nanometrów. Taka forma cząsteczki nadaje związkowi dodatkowych, korzystnych cech. Badania wykazały, że nano-TiO₂ może stanowić do 50% wszystkich cząsteczek TiO₂ w żywności. Uważa się, że im mniejszych rozmiarów jest cząsteczka dwutlenku tytanu, tym łatwiej jest absorbowana przez organizm człowieka i tym większy może mieć na niego wpływ [2,3].

 

Regulacje prawne

Jeszcze w latach 90-tych XX w. dodawanie dwutlenku tytanu do żywności było w Polsce zakazane. Obecnie związek ten jest dopuszczony jako dodatek do żywności w Unii Europejskiej zgodnie z załącznikiem II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 w sprawie dodatków do żywności (Dz. U. L 354 z 31.12.2008 r.). Czytamy w nim, że środek ten może być stosowany w dawce „quantum satis”, czyli w najniżej możliwej dawce, niezbędnej do osiągnięcia zamierzonego celu technologicznego. Jednak najnowsze badania EFSA wykazują, że dwutlenku tytanu nie można uznać za bezpieczny, dlatego też nie można ustalić najmniejszej dawki, która nie wywierałaby negatywnego wpływu na zdrowie człowieka (ADI), a sam związek należy usunąć z listy dodatków do żywności [4].

 

Najnowsza opinia EFSA

6 maja 2021 r. EFSA opublikowała wyniki najnowszych badań w kierunku toksyczności TiO₂. Prof. Maged Younes, przewodniczący panelu ekspertów EFSA ds. dodatków do żywności i środków aromatyzujących (FAF), powiedział: „Biorąc pod uwagę wszystkie dostępne badania naukowe i dane, panel stwierdził, że dwutlenku tytanu nie można już uważać za bezpieczny dodatek do żywności. Kluczowym elementem w dojściu do tego wniosku jest to, że nie mogliśmy wykluczyć obawy o genotoksyczność po spożyciu cząstek dwutlenku tytanu. Po spożyciu doustnym wchłanianie cząstek dwutlenku tytanu jest niskie, jednak mogą one gromadzić się w organizmie”. Genotoksyczność odnosi się do zdolności substancji chemicznej do uszkadzania DNA, materiału genetycznego komórek, co może prowadzić do skutków rakotwórczych. Należy więc ocenić potencjalne działanie genotoksyczne dwutlenku tytanu w celu wyciągnięcia wniosków na temat jego bezpieczeństwa [2]. 

 

Czy stosowanie TiO₂ zostało zabronione?

Obecnie dwutlenek tytanu nadal widnieje w wykazie dodatków do żywności dopuszczonych do stosowania w żywności, jednak może się to niedługo zmienić. Opinia EFSA o możliwej genotoksyczności TiO₂  nie zakazuje stosowania tej substancji. Rolą Europejskiego Urządu ds. Bezpieczeństwa Żywności jest ocena ryzyka stosowania dwutlenku tytanu jako substancji dodawanej do żywności. Wszelkie działania mające wycofać TiO₂ z żywności należą do Komisji Europejskiej oraz Państw Członkowskich UE. Francja na przykład wycofała ten środek już w styczniu 2020 roku. Dodatkowo opinia EFSA dotyczy wyłącznie bezpieczeństwa dwutlenku tytanu stosowanego jako substancja dodatkowa E 171, nie dotyczy natomiast innych zastosowań tej substancji np. w lekach. EFSA nie zidentyfikowała żadnego efektu wskazującego na toksyczność ostrą dwutlenku tytanu, który uzasadniałby natychmiastowy zakaz stosowania tej substancji w żywności.

 

Czego należy się spodziewać?

8 października 2021 r. Państwa Członkowskie zatwierdziły propozycję Komisji Europejskiej dotyczącą zakazu stosowania dwutlenku tytanu jako dodatku do żywności od 2022 roku. Jeśli Rada lub Parlament Europejski nie zgłoszą sprzeciwu, na który mają dwa miesiące, to można spodziewać się, że nowe przepisy wejdą w życie na początku 2022 r. W celu złagodzenia wpływu nowych przepisów dla przedsiębiorców działających na rynku spożywczym, możliwe będzie wprowadzenie do obrotu żywności zawierającej dwutlenek tytanu do sześciu miesięcy po wejściu w życie Rozporządzenia. Żywność ta będzie mogła być następnie w obrocie do daty minimalnej trwałości lub daty przydatności do spożycia. Jednakże już teraz dystrybutorzy odmawiają współpracy w zakresie rozprowadzania żywności zawierającej E 171, dlatego rozsądnym wydaje się już teraz szukanie substancji mogących zastąpić barwnik E 171 [6].  

Zapraszamy do kontaktu z Laboratorium Badań Żywności SGS Polska, które posiada możliwości analityczne w zakresie wykrywania, analizy i oznaczenia obecności dodatków spożywczych, w tym barwników w żywności. Dysponujemy sprzętem i wiedzą wymaganą do wykonywania badań na obecność dodatków spożywczych. Nasze laboratoria posiadają akredytację ISO 17025.

 

Małgorzata Januszewska, ekspertka SGS Polska w branży Health&Nutrition

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

Źródła:

1. Meder J. Rak głównym zabójcą ludzi w XXI wieku. Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych. W: Zachorowalność i umieralność na nowotwory a sytuacja demograficzna Polski (red. A. Potrykowsk, Z. Strzelecki.J. Szymborski. JWitkowski). Rządowa Rada Ludności, Warszawa, 50-85
2. www.efsa.europa.eu/en/news/titanium-dioxide-e171-no-longer-considered-safe-when-used-food-additive
3. Kosmala K., Szymańska R. 2016: Nanocząsteczki tlenku tytanu (IV). Otrzymywanie, właściwości i zastosowanie. Kosmos 65(2), 235-245
4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności (Dz. U. UE. L. z 2008 r. nr 354, str. 16 ze. zm.)
5. www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/6585
6. https://ec.europa.eu/food/safety/food-improvement-agents/additives/re-evaluation_en#ecl-inpage-779
7. https://polskiobserwator.de/zdrowie_/cala-prawda-o-szkodliwym-barwniku-e-171/