Oświadczenia żywieniowe w oznakowaniu produktu jako narzędzie komunikacyjne

Na opakowaniach różnych produktów można zaobserwować istny wyścig deklaracji i haseł marketingowych. Mówią o tym, co produkt zawiera, bądź czego nie zawiera, co w nim obniżono lub o co go wzbogacono itd. Zarówno producent, jak i konsument może czuć się zdezorientowany. Nie do końca wiadomo, co takie informacje właściwie oznaczają i kiedy można ich używać. Na szczęście kwestia ta jest regulowana przez prawo europejskie.

Jakimi prawami rządzą się oświadczenia żywieniowe?

Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r., w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, harmonizuje przepisy odnoszące się do oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych. Ma to na celu zapewnienie skutecznego funkcjonowania rynku wewnętrznego, przy jednoczesnym gwarantowaniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Z kolei Komisja tworzy i prowadzi publicznie dostępny wspólnotowy rejestr oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. Rozporządzenie ma zastosowanie do oświadczeń zawartych nie tylko w etykietowaniu, ale również w przekazach komercyjnych, przy prezentacji oraz reklamach żywności, przeznaczonych dla konsumentów końcowych.

Rozporządzenie obowiązuje od 1 lipca 2007 r., a niedawno zakończyły się, ostatnie z przewidzianych, środki przejściowe. Mianowicie, produkty opatrzone znakami towarowymi lub markami istniejącymi przed dniem 1 stycznia 2005 r., które nie były zgodne z niniejszym rozporządzeniem, mogły pozostawać w obrocie rynkowym do dnia 19 stycznia 2022 r. Obecnie dla produktów tych zastosowanie mają już przepisy niniejszego rozporządzenia.

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z Rozporządzeniem (WE) nr 1924/2006, znak towarowy, marka lub nazwa marketingowa pojawiające się na etykiecie, przy prezentacji lub w reklamie żywności, która może być odbierana jako oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne, mogą być stosowane bez poddania ich procedurze uzyskania zezwolenia przewidzianej w niniejszym rozporządzeniu. Jest to możliwe pod warunkiem, że towarzyszy im oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne na tej samej etykiecie, przy prezentacji lub w reklamie, które spełnia wymogi niniejszego rozporządzenia.

Czym w rozumieniu prawa jest oświadczenie żywieniowe i jakie są jego rodzaje?

Zgodnie z definicjami określonymi w Rozporządzenia 1924/2006 „oświadczenie” oznacza każdy komunikat lub przedstawienie, które, zgodnie z przepisami wspólnotowymi lub krajowymi, nie są obowiązkowe. Dotyczy to także przedstawienia obrazowego, graficznego lub symbolicznego w jakiejkolwiek formie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że żywność ma szczególne właściwości.

„Oświadczenie żywieniowe” to każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze ze względu na:

• energię (wartość kaloryczną)
  • którą dostarcza,
  • którą dostarcza w zmniejszonej lub zwiększonej ilości, lub
  • której nie dostarcza, lub
• substancje odżywcze lub inne substancje,
  • które zawiera,
  • które zawiera w zmniejszonej lub zwiększonej ilości, lub
  • których nie zawiera.

„Oświadczenie zdrowotne” oznacza każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników, a zdrowiem.

„Oświadczenie o zmniejszaniu ryzyka choroby” to każde oświadczenie zdrowotne, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że spożycie danej kategorii żywności, danej żywności lub jednego z jego składników znacząco zmniejsza jakiś czynnik ryzyka w rozwoju choroby dotykającej ludzi.

Umieszczanie oświadczenia – to trzeba wiedzieć!

Zatem wydawać by się mogło , że nie ma nic prostszego, niż zmodyfikowanie produktu tak, aby zawierał więcej pożądanego składnika lub mniejszą ilość tego niepożądanego (albo nie zawierał go wcale). Dobrym pomysłem może też wydawać się dodanie składnik, który korzystnie wpływa na zdrowie, aby następnie umieścić na opakowaniu stosowne oświadczenia i deklaracje w celu wyróżnienia produktu. Niestety wizje marketingowe i modne hasła, choć brzmią ciekawie i faktycznie wzbudzają zainteresowanie, często nie idą w parze z tym, na co pozwalają przepisy prawa.

Niejednokrotnie produkty opatrzone takimi hasłami są innowacyjne, mają wartościowy skład i faktycznie, pod względem charakterystyki, wyróżniają się na tle konkurencji. Jednak ze względu na niewłaściwe stosowanie oświadczeń i wprowadzanie w błąd, mogą tracić w oczach konsumenta. Mogą także podlegać sankcjom czy konieczności wycofania z rynku. Zgodnie z Rozporządzeniem 1924/2006 oświadczenia żywieniowe i zdrowotne mogą być stosowane przy etykietowaniu, prezentacji i w reklamie żywności wprowadzanej na rynek we Wspólnocie jedynie w przypadku, gdy są one zgodne z przepisami niniejszego rozporządzenia. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat, zapraszamy już 24 lutego na bezpłatny webinar.

Aby móc umieścić w oznakowaniu produktu oświadczenie, należy spełnić warunki określone w Rozporządzeniu 1924/2006. Trzeba między innymi mieć na uwadze, że oświadczenia żywieniowe i zdrowotne nie mogą:

• być nieprawdziwe, niejednoznaczne lub wprowadzające w błąd;
• budzić wątpliwości co do bezpieczeństwa lub adekwatności odżywczej innej żywności;
• zachęcać do nadmiernego spożycia danej żywności lub stanowić przyzwolenia dla niego;
• stwierdzać, sugerować lub dawać do zrozumienia, że zrównoważony i zróżnicowany sposób odżywiania się nie może zapewnić odpowiednich ilości składników odżywczych w ujęciu ogólnym (...);
• odnosić się do zmian w funkcjonowaniu organizmu w sposób wzbudzający lub wykorzystujący lęk u konsumenta przy pomocy tekstu bądź przy pomocy obrazów, przedstawień graficznych lub symbolicznych.

Ważne również jest to, że oświadczenia żywieniowe i zdrowotne muszą się opierać na ogólnie przyjętych dowodach naukowych i być nimi potwierdzone. Ponadto, podmiot działający na rynku spożywczym, który zamieszcza oświadczenie, musi uzasadnić jego zastosowanie.

Jeśli chcesz poznać więcej szczegółów dotyczących naszych usług oraz warunków stosowania oświadczeń, oraz innych aspektów związanych z prawidłowym oznakowaniem produktu, zapraszamy do kontaktu z SGS Polska.

Dr inż. Agata Pękosławska-Garstka, ekspertka SGS Polska z branży Health & Nutrition